Από Μηχανής - Ex Machina review

Ο Alan Turing, ο θεμελιωτής της τεχνητής νοημοσύνης, εισήγαγε πρώτος ένα τεστ με βάση το οποίο μπορούμε να καταλάβουμε αν μια μηχανή είναι τόσο εξελιγμένη που να εμφανίζει στοιχεία συνείδησης.

Σύμφωνα με αυτό, αρκεί κάποιος να κάνει διάλογο με μία μηχανή χωρίς να γνωρίζει ότι πρόκειται για μηχανή.

Στην περίπτωση που από τις απαντήσεις της παραπλανηθεί και βγάλει το συμπέρασμα ότι συνομιλεί με άνθρωπο, τότε η μηχανή διαθέτει πραγματικά τεχνητή νοημοσύνη.

Σε αυτή την ταινία του Alex Garland, ένας νεαρός προγραμματιστής που δουλεύει για τη μεγαλύτερη εταιρία του διαδικτύου καλείται να εφαρμόσει το τεστ του Turing σε ένα ρομπότ που έχει τη μορφή ενός κοριτσιού, προκειμένου να αποφανθεί αν η σκέψεις του είναι παράγωγα μιας ανεξάρτητης βούλησης, ή αν απλώς είναι προγραμματισμένο να δίνει συγκεκριμένες απαντήσεις στην κάθε ερώτηση που του απευθύνεται.

Ο προγραμματιστής αυτός ονομάζεται Caleb (Domhnall Gleeson, Unbroken) και έχει κερδίσει σε έναν διαγωνισμό με έπαθλο να περάσει μια εβδομάδα στο πολυτελές εξοχικό του Nathan (Oscar Isaac, A Most Violent Year), του ιδιοκτήτη της εταιρίας.

O Nathan του αποκαλύπτει ότι ο πραγματικός λόγος που τον προσκάλεσε είναι για να γνωρίσει την Ava (Alicia Vikander, The Man From U.N.C.L.E.) το ρομπότ που έχει κατασκευάσει και να αποφανθεί αν έχει δική του συνείδηση ή όχι.

Το Ex Machina δεν είναι ούτε η πρώτη, ούτε η τελευταία ταινία που διαπραγματεύεται το ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης.

Πολλά κλασικά έργα επιστημονικής φαντασίας έχουν κάνει κατά καιρούς το ίδιο, όπως το AI του Steven Spielberg και το αξέχαστο Blade Runner του Ridley Scott, ποτέ όμως η διαπραγμάτευση δεν έχει γίνει με μία τόσο μινιμαλιστική –σχεδόν θεατρική- προσέγγιση, όσο στην ταινία του Garland.

Ο κλειστός χώρος της εγκατάστασης στην οποία λαμβάνουν χώρα τα δρώμενα σε συνδυασμό με το ολιγομελές καστ, δημιουργεί την αίσθηση μιας καλοφτιαγμένης θεατρικής παράστασης, όπως συμβαίνει συνήθως με όλες τις ταινίες «κλειστού χώρου».

Η λιτή και φουτουριστική διαρρύθμιση του εξοχικού του Nathan έρχεται σε μια εντυπωσιακή αντίθεση με το άγριο φυσικό τοπίο που την περιβάλλει και το οποίο μας παρουσιάζεται με πανέμορφα πλάνα κατά τη διάρκεια του έργου.

Ο Garland αρχικά επενδύει στο στοιχείο της αναζήτησης και της ανακάλυψης, με διαλόγους που πυροδοτούν τη διερεύνηση των ομιχλωδών προθέσεων του πλούσιου εφευρέτη από τη μια και του βαθμού στον οποίο το ρομπότ αυτενεργεί από την άλλη.

Από αυτή την άποψη η ταύτιση με τον χαρακτήρα του Caleb είναι εύκολη, εφόσον και ο ίδιος προβληματίζεται σχετικά με όλα αυτά.

Όσο η ταινία προχωρά, όλο και περισσότεροι προβληματισμοί φιλοσοφικής και κοινωνιολογικής φύσεως κάνουν την εμφάνισή τους και άλλοι τόσοι απορρέουν από τις συζητήσεις που προκαλούν τα όσα βλέπουμε, σε περίπτωση που τη δούμε με παρέα.

Οι προβληματισμοί ξεκινούν από το ερώτημα «τι είναι αυτό που διαχωρίζει ένα ρομπότ από έναν άνθρωπο» και καταλήγουν στο ακόμη πιο βαθύ «τι είναι αυτό που κάνει έναν άνθρωπο να είναι άνθρωπος πραγματικά».

Η δυστοπική πιθανότητα μιας ενδεχόμενης επικράτησης των μηχανών στο μέλλον, όχι απλώς δεν μένει ασχολίαστη από τους ήρωες αλλά παραμένει ως ενοχλητικός απόηχος ακόμη και μετά τους τίτλους τέλους, ειδικά με την όλη έκβαση που έχει η ιστορία.

Αν έχω ένα παράπονο από το Ex Machina, είναι η ανώμαλη προσγείωση από το γοητευτικό ταξίδι της φιλοσοφικής αναζήτησης που μου προσέφερε, στις κάπως πιο ρηχές φόρμες των ψυχολογικών θρίλερ που παρατήρησα καθώς όδευε προς την κορύφωση του.

Ασφαλώς υπάρχουν πολλοί που θα δουν αυτή τη μεταστροφή ως κάτι το θετικό και θα πουν «επί τέλους περάσαμε στο ψητό μετά από τόσες κουραστικές αναλύσεις».

Ακόμη κι αυτοί όμως ίσως νιώσουν ότι το τέλος είναι περισσότερο «διεκπεραιωτικό» απ’ όσο πρέπει.

Όλα αυτά δεν αναιρούν το γεγονός που ανέφερα προηγουμένως, ότι δηλαδή υπάρχει πολύ ζουμί ως προς τα όσα πρόκειται να γίνουν ΜΕΤΑ τους τίτλους τέλους και τα οποία επαφίενται στην κρίση και στη φαντασία του καθενός από μας ξεχωριστά.

Ήδη από τα όσα είπα ως τώρα μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι το Ex Machina δεν είναι από τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας που βασίζονται στη δράση και στα εφέ, αλλά ποντάρει περισσότερο στο δράμα που κεντρίζει τη σκέψη και που προκαλεί συζητήσεις και περισυλλογή στο κοινό.

Όταν δεν έχει απομείνει καμία καινούργια ταινία τρόμου να δω, η επιστημονική φαντασία αποτελεί την αμέσως επόμενή μου επιλογή και μου αρέσουν τόσο οι υπερπαραγωγές του είδους, όσο και αυτού του τύπου τα πιο ανεξάρτητα και πιο ψαγμένα διαμαντάκια σαν το Ex Machina.

Η τρίτη μου επιλογή είναι οι ταινίες δράσης, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Βασίλης Γιαννάκης.